Cải thiện cơ sở vật chất, nâng tầm giáo dục

Theo báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) trong ngành giáo dục giai đoạn 2021-2025, một trong những điểm nhấn rõ nét là sự chuyển biến về hạ tầng giáo dục. Nếu như năm 2020, tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia chỉ ở mức 10,9%, thì đến năm 2024 đã tăng lên 62,8%. Trong đó, bậc mầm non đạt 59,5%; tiểu học có 43,4% trường đạt chuẩn mức 1 và 18,2% đạt mức 2; trung học cơ sở lần lượt đạt 52,4% và 13,9%.

Cả nước hiện có 87,5% xã đạt tiêu chí về trường học. Vùng Đồng bằng sông Hồng đạt 100%, Đông Nam Bộ đạt 98%, trong khi miền núi phía Bắc và Tây Nguyên còn gặp khó khăn do điều kiện kinh tế và địa hình phức tạp.

Đi đôi với cải thiện cơ sở vật chất, chất lượng giáo dục cũng ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực. Công tác phổ cập được duy trì và nâng chuẩn trên phạm vi toàn quốc. Đến nay, 100% tỉnh, thành đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở; trong đó, 64% địa phương đạt chuẩn tiểu học mức độ 3.

Riêng năm học 2024-2025, tỷ lệ huy động học sinh tiểu học đúng độ tuổi đạt 99,7%; tỷ lệ học sinh hoàn thành tiểu học tiếp tục học THCS đạt 98,23%. Tại vùng khó khăn, các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên đều duy trì chuẩn phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi, với tỷ lệ huy động trẻ ra lớp đạt từ 98% trở lên, nhiều nơi đạt 100%. Tỷ lệ trẻ học hai buổi/ngày đạt 97,7%; trẻ ăn bán trú đạt 95,1%.

Tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi 15-60 tăng từ 97,85% năm 2021 lên 99,1% năm 2025. Đến nay, 84% xã đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2. Trong 5 năm, cả nước đã huy động hơn 261.000 người tham gia các lớp học xóa mù, trung bình hơn 52.000 người mỗi năm. Hệ thống trung tâm học tập cộng đồng, giáo dục thường xuyên và giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên đã phát huy tốt vai trò, kết nối hiệu quả với các trại giam, cơ sở cai nghiện và đơn vị quân đội để tổ chức lớp học.

Gắn đào tạo nghề với thực tiễn sản xuất

Song song với phổ cập, đào tạo nghề cho lao động nông thôn là điểm sáng nổi bật. Giai đoạn 2021-2025, gần 300.000 lao động nông thôn được hỗ trợ học nghề từ các nguồn kinh phí. Hơn 1.200 chương trình đào tạo sơ cấp, dưới ba tháng được biên soạn; 76 bộ chuẩn nghề nghiệp ban hành; hàng nghìn lượt cán bộ, giáo viên được bồi dưỡng.

Nội dung đào tạo bám sát thực tiễn, ưu tiên các lĩnh vực như nông nghiệp hữu cơ, bảo quản nông sản, vận hành máy móc, thương mại điện tử, công nghệ số. Nhiều lớp tổ chức ngay tại mô hình sản xuất giúp học viên thực hành, nâng cao kỹ năng, đáp ứng nhu cầu lao động tại chỗ. Nhờ đó, thu nhập bình quân nông thôn năm 2024 đạt khoảng 54 triệu đồng/người/năm, tăng 1,3 lần so với năm 2020.

Công tác tuyên truyền, xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh, góp phần huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, tổ chức. Kinh phí Trung ương cho các hoạt động hướng dẫn, kiểm tra, hỗ trợ kỹ thuật giải ngân đều đạt 95-100% mỗi năm.

Tuy vậy, ngành giáo dục vẫn đối mặt khó khăn về chênh lệch vùng miền, thiếu nguồn lực và thách thức trong duy trì kết quả. Điều này đòi hỏi các giải pháp đồng bộ, bền vững hơn trong giai đoạn tới.

Hướng tới xây dựng NTM bền vững

Giai đoạn 2026-2030, tập trung nâng cao chất lượng giáo dục, hoàn thiện cơ sở vật chất trường lớp, duy trì và nâng chuẩn phổ cập giáo dục, xóa mù chữ, đào tạo nghề gắn với nhu cầu thực tế địa phương.

Tỉnh Lâm Đồng là một trong những địa phương triển khai hiệu quả công tác xóa mù chữ theo Chỉ thị 10 và Quyết định 1373. Hiện, 124/124 xã đạt chuẩn xóa mù chữ; tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi 15-60 đạt trên 98%. Tỉnh đã mở 215 lớp với hơn 6.500 học viên, tăng cường phối hợp với các cơ sở giam giữ, đoàn thể và đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục.

Bà Phan Dạ Thảo, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Tây Ninh cho biết, địa phương đã tập trung đẩy mạnh công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Giai đoạn vừa qua, tỉnh đã huy động hơn 1.677 tỷ đồng để tổ chức 748 lớp đào tạo, với tổng số 22.420 học viên tham gia. Kết quả, 89% học viên có việc làm sau đào tạo, góp phần nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo của tỉnh lên 76% vào năm 2025.

Bên cạnh những kết quả tích cực, đại diện Sở GD&ĐT Tây Ninh thẳng thắn nhìn nhận, đào tạo nghề còn thiếu đa dạng, cơ sở vật chất hạn chế, giáo viên chưa đáp ứng về số lượng và chuyên môn. Địa phương xác định cần đổi mới nội dung, phương thức đào tạo, tăng liên kết với doanh nghiệp để đáp ứng sát nhu cầu thực tiễn.

Các giải pháp được đưa ra gồm: nâng cao nhận thức xã hội, đổi mới quản lý, hoàn thiện cơ chế chính sách để bảo đảm công bằng và chất lượng giáo dục; tăng đầu tư cơ sở vật chất; xây dựng mô hình giáo dục phù hợp với đặc thù từng địa phương; thúc đẩy chuyển đổi số và xã hội hóa giáo dục; phát triển đội ngũ giáo viên sáng tạo, kết hợp giám sát, đánh giá thường xuyên để đảm bảo hiệu quả và bền vững.

Hướng tới xây dựng NTM bền vững

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Lê Tấn Dũng cho biết, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 là chương trình trọng điểm của Chính phủ. Trong đó, giáo dục đóng vai trò then chốt, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hoàn thành các tiêu chí về trường học, phổ cập và xóa mù chữ.

Sau 5 năm triển khai, ngành giáo dục đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Cơ sở vật chất trường lớp được đầu tư, nâng cấp; tỷ lệ phổ cập giáo dục và xóa mù chữ tiếp tục được duy trì; đào tạo nghề ngày càng gắn kết với nhu cầu thực tiễn sản xuất và thị trường lao động. Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng chỉ ra những thách thức, như tính bền vững của kết quả đạt được và sự chênh lệch giữa các vùng miền.

Để khắc phục những tồn tại, Thứ trưởng đề nghị các đơn vị trực thuộc tập trung thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp trong thời gian tới. Cụ thể, hoàn thiện cơ chế, chính sách; đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên; đẩy mạnh chuyển đổi số; tăng cường xã hội hóa, hợp tác công - tư; xây dựng mô hình trường học gắn nông thôn mới; phát triển học tập suốt đời và nhân rộng mô hình hiệu quả.

Ngành giáo dục sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ban, ngành, địa phương và toàn xã hội nhằm triển khai hiệu quả các nhiệm vụ trong giai đoạn 2026-2030. Mục tiêu là góp phần xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu; hướng tới một nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.