Quy tắc "gối đầu giường" để đảm bảo an toàn trên biển

Từng theo những chuyến tàu viễn dương khắp thế giới, với hàng chục năm kinh nghiệm thuyền trưởng, ông Phạm Văn Đại (Công ty TNHH vận tải Hải Phương) coi Quy tắc quốc tế về phòng ngừa đâm va tàu thuyền trên biển như tài liệu "gối đầu giường" của thuyền trưởng và sỹ quan.

"Quy tắc được đưa ra để đảm bảo an toàn cho các tàu khi hành trình trên biển. Trong quá trình hành hải, tàu thuyền phải tuyệt đối tuân thủ. Các sỹ quan ca trực sẽ là người đưa ra quyết định tránh đâm va, song cũng cần linh hoạt xử lý tùy tình huống, với mục tiêu cao nhất là an toàn", thuyền trưởng Đại chia sẻ.

Ông cho biết thêm, trong trường hợp xảy ra va chạm hay tai nạn, đây chính là căn cứ quan trọng để tòa án quốc tế xác định và truy cứu trách nhiệm của các bên liên quan.

Theo ông Đại, bộ quy tắc này thực chất là Công ước quốc tế về phòng ngừa va chạm trên biển năm 1972 (Colreg 72)do Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) ban hành. Đây được coi như "luật giao thông" trên biển, được đào tạo bài bản cho thuyền viên, đặc biệt là sỹ quan boong, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Quy tắc Colreg 72 quy định chi tiết cách ứng xử trong từng tình huống trên hải trình: từ điều động tàu, hành trình trong các điều kiện tầm nhìn xa hay tầm nhìn hạn chế, cho đến khi gặp sương mù, nhằm ngăn ngừa va chạm giữa các phương tiện.

Tai nạn hàng hải giảm rõ rệt qua từng năm

Theo đại diện Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, Việt Nam trở thành thành viên Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) từ năm 1984 và đã ký kết, thực thi nhiều công ước quan trọng.

Các thông tư chuyên ngành do Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) ban hành đều dựa trên các công ước quốc tế nhằm bảo đảm mức độ an toàn cao nhất cho hoạt động hàng hải.

Việc áp dụng quy tắc quốc tế cho tàu biển, tàu cá và phương tiện thủy nội địa đã góp phần giúp số vụ tai nạn hàng hải giảm đáng kể trong những năm qua.

Thống kê của Cục cho thấy, trong hơn 10 năm, cả nước ghi nhận 144 vụ tai nạn hàng hải trong vùng nước cảng biển và trên vùng biển Việt Nam (bình quân 13,7 vụ/năm).

Các vụ tai nạn làm 84 người chết và mất tích, 8 người bị thương. Trong đó, 80 vụ do đâm va, 30 vụ do tàu tự chìm hoặc thủng vỏ, số còn lại là cháy nổ hoặc va chạm với cầu cảng, chướng ngại vật.

Điểm sáng là tai nạn hàng hải đã giảm mạnh qua các năm: nếu năm 2015 xảy ra 23 vụ thì đến 2023-2024 chỉ còn 6 vụ, và trong 7 tháng đầu năm 2025 chỉ ghi nhận 3 vụ.

Dù vậy, theo Cục Hàng hải và Đường thủy VN, nguyên nhân chủ yếu vẫn xuất phát từ yếu tố con người.

Một số thuyền viên còn hạn chế về trình độ chuyên môn, thiếu kinh nghiệm điều động, chưa khai thác hiệu quả thiết bị hỗ trợ, không tuân thủ nghiêm quy định trực ca, tốc độ an toàn hay tín hiệu đèn hiệu.

Đặc biệt, nhiều ngư dân chưa nắm vững hoặc chưa chấp hành Quy tắc phòng ngừa đâm va trên biển: không bố trí người cảnh giới, không bật tín hiệu đèn, thậm chí điều khiển tàu cắt ngang mũi tàu lớn, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng.

"Để hạn chế tai nạn, giải pháp quan trọng là nâng cao nhận thức, bồi dưỡng kiến thức pháp luật hàng hải và nghiệp vụ chuyên môn cho đội ngũ thuyền viên, ngư dân", đại diện Cục nhấn mạnh.