Điều hành cao tốc bằng ITS

Cục Đường bộ VN có báo cáo Bộ Xây dựng đề xuất chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Trung tâm quản lý Hệ thống giao thông thông minh với tổng mức đầu tư hơn 1.400 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước. Dự án đươc thực hiện trong giai đoạn 2026 - 2028.

Theo Cục Đường bộ VN, hiện đã đưa vào khai thác 2.268 km đường cao tốc, phấn đấu 3.000 km vào năm 2025 và 5.000 km vào năm 2030.

Chính phủ, đã đặt ra mục tiêu đến năm 2025 có 100% các tuyến cao tốc được lắp đặt hệ thống ITS; hình thành các trung tâm tích hợp quản lý, điều hành giao thông đô thị thông minh; hệ thống thu phí điện tử không dừng (ETC) ở các trạm thu phí.

Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đang chỉ đạo chủ đầu tư, trước mắt là dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025 đầu tư đồng bộ hệ thống ITS. Bộ Xây cũng đề nghị UBND các tỉnh, thành phố đầu tư xây dựng hệ thống ITS tại các tuyến cao tốc trục ngang.

Đánh giá về hệ thống ITS hiện nay, Cục Đường bộ VN cho hay, hệ thống quản lý, điều hành giao thông thông minh tuy đã được lắp đặt trên một số tuyến cao tốc nhưng thiếu kết nối liên tuyến, chưa có cơ quan cấp quốc gia tích hợp dữ liệu để tối ưu điều hành.

Các Trung tâm điều hành giao thông (TMC) tuyến chỉ phục vụ riêng lẻ, công nghệ chưa đồng bộ, chưa có đầy đủ các công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), hệ thống giao thông thông minh hợp tác (C-ITS), dữ liệu lớp (Big Data) và dữ liệu chưa được chuẩn hóa, phân tích tập trung.

"Hạn chế trên làm giảm khả năng dự báo, điều tiết luồng phương tiện, xử lý sự cố liên vùng, tối ưu hóa hạ tầng và hỗ trợ ra quyết định chiến lược. Cùng đó, dữ liệu thanh toán điện tử giao thông, dữ liệu kết cấu hạ tầng và dữ liệu ITS đang lưu trữ tại nhiều hệ thống độc lập, chưa liên thông. Việc thiếu nền tảng dữ liệu tập trung dẫn đến trùng lặp thông tin, giảm hiệu quả khai thác dữ liệu", Cục Đường bộ VN cho hay.

Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng, để đồng bộ hóa hệ thống, khai thác tối đa dữ liệu phục vụ quản lý nhà nước, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân, Việt Nam cần học tập kinh nghiệm các nước như Hàn Quốc, Trung Quốc với mô hình quản lý 2 cấp – quốc gia và đô thị, cùng hạ tầng dữ liệu tập trung.

Khẳng định việc triển khai xây dựng Trung tâm quản lý hệ thống giao thông thông minh là cần thiết, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết giai đoạn đầu Trung tâm sẽ tập trung vào hệ thống đường cao tốc. Trong đó, trọng tâm là quản lý, điều hành giao thông trên cao tốc, triển khai hệ thống thông tin công trình (BIM), đồng thời kết nối với hệ thống quản lý giao thông thông minh tại các thành phố lớn và các tuyến đường bộ khác.

Về quy mô, Cục Đường bộ đề xuất xây dựng Trung tâm quản lý điều hành giao thông thông minh tích hợp dữ liệu từ cao tốc, quốc lộ và mạng lưới đường địa phương. Hệ thống này sẽ khai thác nền tảng ITS Core, tích hợp dữ liệu từ camera giám sát (CCTV), thiết bị đo lưu lượng và tốc độ (VDS), dữ liệu thu phí điện tử (ETC), kiểm soát tải trọng xe (WIM), cùng thông tin về sự cố, ùn tắc, tai nạn và tình trạng đường theo thời gian thực.

Không chỉ dừng ở việc quản lý, Trung tâm sẽ hỗ trợ điều phối, ứng phó khẩn cấp khi xảy ra sự cố, thiên tai hay các sự kiện đặc biệt. Đặc biệt, Big Data và AI sẽ được ứng dụng để phân tích hành vi giao thông, dự báo tai nạn, ùn tắc, tối ưu vận hành và điều phối phương tiện giữa các tuyến, kể cả trong hệ thống giao thông công cộng.

Song song đó, Trung tâm sẽ cung cấp ứng dụng dịch vụ giao thông thông minh cho người tham gia giao thông thông qua Cổng thông tin điện tử và ứng dụng di động. Hệ thống sẽ phát triển trợ lý ảo giao thông, có khả năng trả lời câu hỏi về luật, chỉ đường, cung cấp thông tin đăng kiểm, đào tạo lái xe, vị trí trạm dừng nghỉ hay trạm sạc cho xe điện.

Trung tâm Quản lý ITS quốc gia: Hướng tới điều hành giao thông tầm vĩ mô

Theo ông Tô Nam Toàn, Trưởng phòng Khoa học công nghệ môi trường và Hợp tác quốc tế (Cục Đường bộ Việt Nam), Trung tâm Quản lý hệ thống giao thông thông minh (ITS) quốc gia sẽ được xây dựng với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát tổng thể toàn bộ hệ thống đường cao tốc trên cả nước. Từ nền tảng dữ liệu tập trung, Trung tâm có thể hoạch định, đưa ra các chỉ đạo mang tính vĩ mô như xây dựng phương án phòng, chống thiên tai – lũ lụt, hay điều tiết giao thông từ xa, hạn chế nguy cơ ùn tắc cục bộ.

Cục Đường bộ Việt Nam dự kiến bố trí một khu vực riêng ngay tại Trung tâm để phóng viên có thể cập nhật thông tin về giao thông. Đồng thời, Cục cũng đặt mục tiêu xây dựng một kênh truyền hình chuyên biệt nhằm cung cấp thông tin thời gian thực cho tài xế và người tham gia giao thông.

Mô hình này được học hỏi và kế thừa kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Nhật Bản – nơi đều có trung tâm điều hành ITS cấp quốc gia làm đầu mối, kết nối với hệ thống điều hành tại địa phương để đảm bảo khả năng giám sát xuyên suốt và điều phối liên tuyến.

Không chỉ kết nối đồng bộ với toàn bộ hệ thống ITS trong nước, Trung tâm còn liên thông trực tiếp với các trung tâm chỉ huy giao thông của Bộ Công an, nhằm nâng cao hiệu quả phân tích dữ liệu, phản ứng nhanh trong những tình huống khẩn cấp.

Là nơi xử lý các bài toán giao thông ở tầm quốc gia, Trung tâm sẽ thường xuyên ứng dụng và cập nhật công nghệ hiện đại như Big Data, trí tuệ nhân tạo. Ngoài việc nhập khẩu một số trang thiết bị, Cục Đường bộ Việt Nam ưu tiên áp dụng công nghệ và phần mềm trong nước, bảo đảm tính chủ động khi tùy chỉnh, nâng cấp hay bảo trì hệ thống.