Ngày 29/11, Báo Công lý phối hợp Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, Học viện Cảnh sát nhân dân, Ban An toàn giao thông TP.HCM và một số đơn vị tổ chức chương trình tuyên truyền pháp luật về trật tự, an toàn giao thông (TTATGT) với chủ đề "Kỹ năng tham gia giao thông an toàn" và Lễ tổng kết, trao giải các Cuộc thi trực tuyến "Tìm hiểu pháp luật về trật tự, an toàn giao thông".

Nghịch lý: Biết sai vẫn làm

Trao đổi với phóng viên Báo Xây dựng, nhiều sinh viên thừa nhận thỉnh thoảng vẫn vi phạm luật giao thông dù biết đó là sai. Các vi phạm giao thông phổ biến như: Nghe nhạc, nói chuyện điện thoại trong khi di chuyển, đi xe trên vỉa hè, đi ngược chiều, chở ba, chở người không đội mũ bảo hiểm..., thậm chí vượt đèn đỏ, vi phạm nồng độ cồn.

K.T (sinh viên năm 2) chia sẻ: "Em thường xuyên trùm kín mặt bằng áo chống nắng khi lái xe. Dù biết việc che nắng quá kỹ làm tầm nhìn hẹp lại và dễ gây tai nạn nhưng vì sợ nắng, bụi nên vẫn làm. Sau một lần va chạm xe khác do không nhìn thấy, em rất sợ và không trùm kín nữa".

Trong khi đó, sinh viên N.Q thừa nhận thường xuyên đeo tai nghe khi chạy xe để "nghe nhạc cho đỡ buồn", vì từ trường về nhà rất xa.

"Em nghĩ cứ đi cẩn thận, chạy chậm và đúng làn đường là được. Dù vậy, nhiều khi nghe bài nhạc mình thích rồi cũng hát theo khiến em mất tập trung, không nghe được âm thanh xung quanh, cũng khá nguy hiểm", T.T (sinh viên năm 3) chia sẻ.

Sự chủ quan cũng thể hiện qua hành vi vi phạm về khoảng cách. Nhiều sinh viên cho hay, từng đi ngược chiều ở các đoạn đường quen để rút ngắn thời gian hoặc chở bạn không đội mũ bảo hiểm ra trạm xe buýt. Đáng chú ý, tâm lý đám đông cũng góp phần làm trầm trọng hơn vấn đề: "Biết sai nhưng thấy nhiều người cũng làm, mình làm chắc không sao".

Từ góc độ tội phạm học, thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia nghiên cứu tội phạm học, cảnh báo: "Đôi tay không chỉ quyết định tốc độ mà còn quyết định tội danh". Ông nhấn mạnh, chỉ một phút sơ sẩy vì hành vi mất an toàn giao thông có thể khiến người điều khiển phương tiện đối diện mức án 5, 10, thậm chí 15 năm tù. Đây là những con số rất ám ảnh.

TS Hiếu phân tích, nhiều hành vi vi phạm xuất phát từ tâm lý "nhờn luật" và "ảo tưởng kiểm soát" dù người điều khiển đã đủ điều kiện nhận thức pháp luật nhưng không chấp hành. Tình trạng này phản ánh sự xã hội hóa những sai lệch trong đời sống. Theo đó, việc chứng kiến nhiều vi phạm giao thông nhưng không bị phát hiện, không bị xử lý hoặc bị xử lý nhẹ khiến người dân dần quen và coi những hành vi sai phạm là bình thường (ví dụ vượt đèn đỏ lúc nửa đêm).

Sự coi thường quy định này là bước chuyển tâm lý nguy hiểm, dẫn đến từ sai phạm nhỏ sang sai phạm lớn, có thể gây ra hậu quả lớn, liên quan tính mạng và hình phạt hình sự. Do đó, để chấp hành tốt, phải coi tuân thủ giao thông là chuẩn mực đạo đức, sự ràng buộc tự thân, chứ không phải chỉ vì sợ lực lượng chức năng.

Tốc độ - khoảng cách - quan sát: Bộ ba quyết định an toàn

Trung tá Đinh Minh Vương, Đội Sát hạch - Cấp giấy phép lái xe (Phòng CSGT Công an TP.HCM) chia sẻ, khi tham gia giao thông, kiến thức và kỹ năng phải đi đôi với nhau. Người lái xe cần nắm vững pháp luật, tuân thủ quy định, nhưng nếu thiếu kỹ năng thì rủi ro vẫn có thể xảy ra.

Trong đó, kỹ năng quan sát giữ vai trò then chốt, giúp người điều khiển phát hiện nguy hiểm và xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, việc hiểu rõ cách vận hành và bảo dưỡng phương tiện cũng góp phần đảm bảo an toàn.

Một nguyên tắc quan trọng là mối liên hệ giữa tốc độ, khoảng cách và quan sát. Trung tá Đinh Minh Vương nhận định, chạy càng nhanh càng phải quan sát xa và rộng; chạy chậm quan sát gần và bao quát.

Đặc biệt, người lái xe cần tuân thủ quy tắc 3 giây để giữ khoảng cách an toàn: 1,5 giây nhận biết tình huống và 1,5 giây thực hiện thao tác xử lý. Việc duy trì đầy đủ khoảng thời gian này giúp tránh được những tai nạn bất ngờ như xe phía trước phanh gấp hay nổ lốp.

Bên cạnh đó, để đảm bảo an toàn cho người đi xe máy, mũ bảo hiểm rất quan trọng. Trung tá Vương so sánh, ô tô có nhiều thiết bị bảo vệ như dây an toàn, túi khí, nhưng xe gắn máy khi di chuyển tốc độ cao, người điều khiển không có bất kỳ lớp bảo vệ nào khác ngoài mũ bảo hiểm.

Trong khi đó, chấn thương đầu là nguy hiểm nhất. Khi các bộ phận khác trên cơ thể có khả năng hồi phục, chấn thương não bộ có thể ảnh hưởng toàn bộ cơ thể, làm mất một phần khả năng điều khiển, trí thức và tư duy. Khi đầu chịu tác động quá mạnh, nhất là va chạm góc nhọn, dễ gây nứt sọ não mà đôi khi không có biểu hiện chảy máu rõ ràng để nhận biết.

"Do đó, bất kỳ dấu hiệu mệt mỏi, buồn ngủ hay buồn nôn sau va chạm đều cần được xem là tình huống khẩn cấp và phải đến cơ sở y tế ngay lập tức trong 'giờ vàng' để cứu chữa, giảm thiểu di chứng. Việc đội nón bảo hiểm đạt chuẩn, đúng quy cách là yêu cầu bắt buộc và không được phép quên khi tham gia giao thông", trung tá Đinh Minh Vương chia sẻ.

Với "vấn nạn" nồng độ cồn, trung tá Đinh Minh Vương phân tích, đây là hành vi gây nguy hiểm cho xã hội, bị xử phạt nghiêm khắc theo cả luật dân sự và hình sự.

Nếu vi phạm hành chính, theo Nghị định 168/2024NĐ-CP, có ba khung xử phạt: Nồng độ cồn dưới 0,25 mg/lít khí thở, người vi phạm bị phạt 2,5 triệu đồng và bị trừ 4 điểm GPLX; từ 0,25 mg đến dưới 0,4 mg/lít khí thở, mức phạt là 7 triệu đồng và trừ 10 điểm GPLX; trên 0,4 mg/lít khí thở, người vi phạm bị phạt 9 triệu đồng và không bị trừ điểm mà bị tước quyền sử dụng giấy GPLX đến 23 tháng.

Trung tá Vương nói thêm, quy định về điểm trong giấy phép lái xe là điểm mới của pháp luật, mang tính giáo dục và răn đe. Về tính giáo dục, khi bị trừ điểm, người điều khiển vẫn được phép lái xe nếu còn điểm hợp lệ; chỉ khi điểm về 0 mới bị thu hồi quyền điều khiển phương tiện. Trong những mức vi phạm nồng độ cồn, hai mức đầu mang tính chất giáo dục, còn mức thứ ba có tính răn đe mạnh, vì người vi phạm bị tước quyền lái xe trong thời gian dài.

TP.HCM phát động cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về an toàn giao thông”

Các cuộc thi “Tìm hiểu pháp luật về trật tự, an toàn giao thông” được tổ chức trên nền tảng số, giúp người dân, nhất là giới trẻ, tiếp cận pháp luật giao thông dễ dàng, sinh động hơn.