Đây không chỉ là bước hoàn thiện pháp lý mà là "cú hích" cải cách thể chế theo hướng minh bạch, hiện đại và phù hợp chuẩn ICAO. Việc đồng bộ hóa văn bản dưới luật sẽ giúp khắc phục chồng chéo, chuẩn hóa quy trình, đơn giản hóa thủ tục, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu lực giám sát an toàn bay.

Bước chuyển thể chế

Việc sửa đổi Luật Hàng không dân dụng Việt Nam là hết sức cần thiết, trong bối cảnh ngành hàng không dân dụng đang tăng trưởng nhanh, hội nhập sâu rộng và đảm bảo yêu cầu quốc phòng - an ninh đặt ra ngày càng cao.

Việc sửa đổi hệ thống pháp luật có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của lĩnh vực hàng không. Ảnh: Phan Hiệp

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, dự án luật nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện cơ chế quản lý Nhà nước trong lĩnh vực hàng không dân dụng; khắc phục các vướng mắc, bất cập kéo dài và tạo động lực mới cho phát triển kinh tế-xã hội, hội nhập quốc tế.

Trình bày tờ trình tại Kỳ họp thứ 10, Bộ trưởng nêu rõ, luật sửa đổi sẽ tập trung vào các nội dung trọng yếu như: phân định rõ thẩm quyền giữa nhà chức trách hàng không và nhà chức trách an ninh hàng không; quy định mới về quản lý, khai thác tàu bay và xuất khẩu tàu bay; tổ chức, sử dụng và khai thác vùng trời, quản lý hoạt động bay; phát triển hàng không chung và hàng không chuyên dùng, vận chuyển hàng không thương mại, nhân viên hàng không.

Thảo luận tại nghị trường Quốc hội về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi), chiều 12/11, đa số ý kiến thống nhất về sự cần thiết ban hành Luật, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế, sắp xếp bộ máy và phát triển kinh tế tư nhân, đồng thời khắc phục các vướng mắc từ thực tiễn quản lý, khai thác hàng không.

Luật sửa đổi được kỳ vọng sẽ tạo khung thể chế hiện đại, hội nhập bền vững, làm nền tảng cho phát triển lâu dài của lĩnh vực hàng không Việt Nam.

Hoàn thiện các văn bản dưới Luật

Trao đổi với PV Báo Xây dựng, bà Lưu Thị Lan Hương, Phó trưởng Phòng Pháp chế - Hợp tác quốc tế (Cục Hàng không Việt Nam) cho biết: Trong thời gian tới, khi Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) được thông qua (dự kiến Quốc hội thông qua tháng 12/2025), các văn bản hướng dẫn Luật sẽ được rà soát tổng thể, đồng bộ, các chính sách được đánh giá tác động đầy đủ, nhằm đảm bảo cơ chế quản lý vận chuyển, điều hành bay và khai thác cảng hàng không được đồng bộ, thống nhất và phù hợp trong giai đoạn phát triển mới.

Theo bà Hương, triển khai Nghị quyết 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh; thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng; thúc đẩy đổi mới, sáng tạo; nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần bảo đảm mục tiêu tăng trưởng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước.

Cục Hàng không Việt Nam đã nghiên cứu, rà soát tổng thể và đề xuất cắt giảm điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực hàng không dân dụng, phương án cắt giảm đã được Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Xây dựng ban hành.

"Cục đang triển khai xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi các Nghị định số 30/2013/NĐ-CP, 125/2015/NĐ-CP, 92/2016/NĐ-CP và 05/2021/NĐ-CP trình Bộ Xây dựng, trong đó tập trung sửa đổi (giảm thời gian giải quyết, cắt giảm thành phần hồ sơ và giảm đối tượng thực hiện cấp giấy phép…), việc cắt giảm này giúp giảm thời gian, chi phí cho các đối tượng chịu tác động của thủ tục hành chính thực hiện theo đúng tinh thần chỉ đạo nêu tại Nghị quyết 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ", bà Lưu Thị Lan Hương cho hay.

Người dân và hành khách chính là đối tượng thụ hưởng cuối cùng, khi các chuẩn mực mới giúp từng chuyến bay an toàn hơn, đúng giờ hơn và hiệu quả hơn. Ảnh: Phan Hiệp

Để giải quyết việc chậm hủy chuyến được nhiều người quan tâm thời gian qua, trong đợt sửa đổi này, Cục hàng không Việt Nam cũng được giao chủ trì sửa đổi một số nội dung văn bản dưới luật cho phù hợp.

Theo ông Bùi Minh Đăng, Trưởng phòng Vận tải hàng không (Cục Hàng không Việt Nam), chủ trương xây dựng Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) sẽ quy định khung cho các nội dung trong lĩnh vực hàng không. Do vậy, quy định về bồi thường trong trường hợp chuyến bay bị chậm, bị hủy, hành khách bị từ chối vận chuyển, bao gồm mức bồi thường sẽ được quy định cụ thể tại hệ thống văn bản dưới luật.

Trên cơ sở kế thừa các quy định hiện tại về bồi thường (Thông tư số 14/2015/TT-BGTVT ngày 27/4/2015 của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải trước đây quy định về việc bồi thường ứng trước không hoàn lại trong vận chuyển hành khách bằng đường hàng không), Cục Hàng không Việt Nam đang xây dựng Nghị định về vận tải hàng không, trong đó có nội dung về quyền lợi của hành khách và nghĩa vụ của người vận chuyển.

"Cục sẽ phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài ngành hàng không để hoàn thiện quy định theo hướng tăng cường quyền lợi hành khách, nâng cao chất lượng dịch vụ, khả thi và phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển bền vững ngành hàng không Việt Nam", ông Đăng cho hay.

Tạo hành lang pháp lý vững chắc

Đánh giá những tác động tích cực khi Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) được thông qua, ông Nguyễn Mạnh Kiên, Phó tổng giám đốc Tổng công ty quản lý bay Việt Nam (VATM) cho biết: Khi toàn bộ hệ thống pháp luật được "làm mới" một cách đồng bộ, sẽ có nhiều điểm nhấn, nhưng theo tôi, những thay đổi pháp lý mang tính nền tảng và có tác động sâu sắc nhất bao gồm:

Thứ nhất, là sự khẳng định rõ ràng bản chất của dịch vụ bảo đảm hoạt động bay là dịch vụ công ích. Hệ thống pháp luật đã quy định cụ thể cơ chế cung cấp các dịch vụ cốt lõi là "dịch vụ quản lý không lưu" và "tin tức hàng không" phải được thực hiện bởi doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Quy định này là hoàn toàn phù hợp với thông lệ của các quốc gia trên thế giới, thể hiện đúng nhận thức về tầm quan trọng của việc Nhà nước phải nắm giữ và kiểm soát tuyệt đối hạ tầng và hoạt động liên quan trực tiếp đến an toàn bay và chủ quyền vùng trời.

Thứ hai, việc lần đầu tiên bổ sung và quy định rõ về Chương trình quốc gia về bảo đảm hoạt động bay của Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng, cụ thể hóa trách nhiệm của Việt Nam với tư cách là quốc gia thành viên theo yêu cầu của ICAO (Nghị quyết A41 năm 2022). Quy định này tạo cơ sở pháp lý để Việt Nam xây dựng và triển khai chương trình/kế hoạch quốc gia một cách đồng bộ, thống nhất với các kế hoạch của ICAO (Kế hoạch bảo đảm hoạt động bay đồng nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương (Asia/Pacific Seamless ANS Plan) và Kế hoạch tổng thể dịch vụ bảo đảm hoạt động bay khu vực ASEAN (Asean ANS Master Plan), góp phần nâng cao vị thế và năng lực hội nhập của hàng không Việt Nam.

Việc đồng bộ hóa văn bản dưới luật sẽ giúp khắc phục chồng chéo, chuẩn hóa quy trình, nâng cao hiệu lực giám sát an toàn bay. Ảnh: Kim Thoa

Thứ ba, là sự công nhận về vai trò của hạ tầng kỹ thuật ngành bay, thông qua việc bổ sung đối tượng "công trình bảo đảm hoạt động bay" được hưởng cơ chế miễn tiền thuê đất. Đây là một chính sách cần thiết và công bằng. Nó tạo ra sự đối xử bình đẳng tương tự như các "công trình dịch vụ hàng không" tại cảng hàng không, sân bay. Quan trọng hơn, nó thể hiện nhận thức đúng về chuỗi dây chuyền cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay là một hệ thống không thể tách rời, không bị giới hạn trong phạm vi địa lý của một sân bay. Các công trình như đài dẫn đường, trạm radar... thường phải đặt tại các vị trí địa lý trọng yếu như miền núi, hải đảo để đảm bảo phủ sóng. Chúng là "mắt thần" có vai trò then chốt không chỉ cho hàng không dân dụng mà còn trong tác chiến phòng không, phối hợp thiết lập thế trận quốc phòng - an ninh, bảo vệ chủ quyền vùng trời Tổ quốc.

Cuối cùng, điểm nhấn bao trùm chính là chủ trương, định hướng của các cơ quan quản lý Nhà nước (mà tiên phong là Bộ Xây dựng trong đợt rà soát này) đã thể hiện tư duy kiến tạo và đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp.

"Thông qua việc rà soát pháp luật, Nhà nước đã sẵn sàng ứng dụng và áp dụng các công nghệ, khoa học, chuyển đổi số để tăng cường hơn nữa chất lượng dịch vụ bảo đảm hoạt động bay theo lộ trình quốc tế đòi hỏi. Người dân, hành khách sẽ là đối tượng thụ hưởng cuối cùng thông qua các chuyến bay an toàn hơn, đúng giờ hơn và hiệu quả hơn", ông Nguyễn Mạnh Kiên, Phó tổng giám đốc VATM nhấn mạnh.