Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà làm rõ về đề xuất trên tại phiên họp chiều 3/6 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, cho ý kiến việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Theo dự thảo luật đã tiếp thu, chỉnh lý, Bộ Nội vụ hoàn thiện dự thảo luật theo hướng trao quyền chủ động cho chính quyền địa phương giải quyết các vấn đề liên quan đến từ hai đơn vị hành chính trở lên, nhằm giảm thiểu tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên cấp trên, nâng cao hiệu quả điều hành cấp xã.

Đặc biệt, dự thảo luật bổ sung quy định chủ thể được phân cấp là HĐND cấp tỉnh phân cấp cho UBND cùng cấp và HĐND cấp xã, nhằm bảo đảm sự phù hợp quy định tại những luật hiện hành và thực tiễn của địa phương hiện nay.

Ở góc độ thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, cần cân nhắc kỹ việc cho phép HĐND được phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn của mình, bởi HĐND là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương.

Do đó, việc chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền, trách nhiệm của HĐND cho UBND là cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương là không phù hợp vị trí, tính chất, chức năng, phương thức hoạt động của mỗi cơ quan.

Điều này có thể dẫn đến cơ quan hành chính làm thay nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan dân cử ở địa phương, không phù hợp nguyên tắc tổ chức quyền lực Nhà nước có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực.

Trường hợp Chính phủ, chính quyền địa phương thấy rằng có những việc UBND hay HĐND cấp xã có thể thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn HĐND cấp tỉnh, cần đề xuất cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh việc phân quyền, phân định thẩm quyền của HĐND ngay trong các luật, nghị quyết của Quốc hội hoặc những nghị định tương ứng của Chính phủ, chứ không nên thêm cơ chế phân cấp của HĐND.

Cuối phiên họp, giải trình làm rõ hơn về việc đề xuất HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp và HĐND cấp xã, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, những nội dung nêu trong báo cáo của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp rất chính xác, có cơ sở về pháp lý, rất chặt chẽ, đúng với thiết chế vận hành của mỗi một đơn vị trong cấp chính quyền địa phương. Tuy nhiên, theo bà Trà, chúng ta đang đứng trước bối cảnh mới với yêu cầu phát triển rất đặc biệt.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, đề xuất trên được đưa ra căn cứ vào cơ sở chính trị; xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó là chuyển từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang chính quyền địa phương 2 cấp, yêu cầu phải thông suốt, đồng bộ, linh hoạt, năng động, sáng tạo, nhanh nhạy để quyết định những vấn đề thuộc quản lý Nhà nước.

"Nếu không mở rộng cơ chế của Hội đồng nhân dân thì rất khó", Bộ trưởng nói.

Theo thống kê bước đầu, để phân cấp cho chính quyền địa phương, sau khi rà soát 5.076 văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm 199 luật, còn lại là nghị định của các bộ và một số nghị quyết Quốc hội, tổng số nhiệm vụ sẽ phân cấp, phân quyền cho các cấp là 1.470.

"Riêng đối với chính quyền địa phương là 1.065 nhiệm vụ và thẩm quyền. Trong đó, gần 40% khối lượng công việc được phân cấp cho HĐND, còn lại khoảng 60% phân cấp cho UBND và chủ tịch UBND. Khối lượng công việc rất lớn như vậy, HĐND sẽ rất quá tải", Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho rằng, việc phân cấp, phân quyền cũng thể hiện tư duy cải cách, phù hợp xu thế của quốc tế. Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Pháp… đã thực hiện phân cấp từ Hội đồng cho chính quyền địa phương để quyết định những vấn đề thuộc quốc kế dân sinh cụ thể, đảm bảo phục vụ người dân kịp thời, linh hoạt, năng động, sáng tạo và tốt nhất.

Do đó, Bộ trưởng Bộ Nội vụ bày tỏ mong muốn Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đồng tình với phương án Chính phủ đã thống nhất rất cao.