Mặt bằng "xôi đỗ", nhà thầu lỡ "thời điểm vàng"

18h ngày 22/5, ngôi nhà khang trang của ông La Văn Giàu trên mảnh đất rộng hơn 100m2 (trú tại thôn Nà Nàng, xã Nông Thượng, TP Bắc Kạn) trở nên trống trải hơn thường lệ sau một ngày di dời tài sản, đồ đạc để bàn giao mặt bằng phục vụ thi công tuyến đường bộ cao tốc Chợ Mới - Bắc Kạn.

Cặm cụi chuẩn bị bữa cơm tối với vẻ mặt trầm ngâm, ông Giàu không khỏi bùi ngùi khi phải chia tay ngôi nhà đã gắn bó hơn 40 năm đến một nơi ở mới để nhường đất cho dự án.

"Xa nơi này có rất nhiều cảm xúc. Nhưng vì sự phát triển của quê hương, ngay sau khi thống nhất phương án hỗ trợ di dời, bồi thường với cơ quan chức năng, tôi và gia đình đã thuê một mảnh đất, dựng nơi ở tạm để sinh hoạt trong thời gian chờ tái định cư. Đồ đạc đã được vận chuyển sang chỗ mới, bây giờ nhà thầu muốn lấy đất làm dự án lúc nào cũng được", ông Giàu nói.

Tuy nhiên, ngoài những trường hợp sẵn sàng bàn giao mặt bằng sớm như hộ gia đình ông Giàu, còn nhiều hộ gia đình chưa hợp tác.

Hơn hai tháng kể từ ngày khởi công, dù dự án Chợ Mới - Bắc Kạn nhận được sự quan tâm, đồng hành sát sao của lãnh đạo địa phương, song, đến nay, mặt bằng vẫn là điểm nghẽn cản đà tiến của tất cả các mũi thi công.

Là nhà thầu thi công hơn 20/28km cao tốc Chợ Mới - Bắc Kạn, ông Trần Bá Luân, Giám đốc điều hành thuộc Công ty CP Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành cho biết, nhằm đẩy nhanh tiến độ GPMB, nhà thầu đang tích cực phối hợp cùng địa phương và chủ đầu tư linh hoạt các chính sách hỗ trợ để các hộ dân đồng thuận, bàn giao mặt bằng sớm.

"Nhà ông Lê Văn Giàu là ví dụ điển hình. Theo phương án tính toán, hộ dân này sẽ được tái định cư và nhận khoảng hơn 1 tỷ đồng tiền bồi thường. Nếu chờ giải quyết thủ tục theo quy định, ít nhất nửa tháng nữa, nhà thầu mới nhận được mặt bằng thi công.

Mặc dù vậy, chúng tôi đã chấp nhận tạm ứng trước 700 triệu đồng, hỗ trợ một phần chi phí thuê đất và chi phí di dời để sớm có công địa triển khai, không để tình trạng máy móc "đắp chiếu" nằm chờ và mùa mưa đã cận kề", ông Luân chia sẻ.

Cũng theo ông Luân, đến ngày 21/5, chiều dài mặt bằng Công ty Phương Thành nhận được mới khoảng 800m và tiếp cận thi công trên công địa dài khoảng 500m.

Tương tự với Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, phục vụ thi công 4,2km tuyến chính, trong đó có hơn 3km đường, nhà thầu này đã huy động 6 mũi thi công nhưng thực tế chỉ triển khai được 3 mũi.

Áp lực nhất tại dự án là Tập đoàn Đèo Cả khi đảm nhận thực hiện hơn 4km đường nhưng hiện tại, đơn vị vẫn chưa nhận được mặt bằng thi công.

"Một trong những đường găng là của dự án là 12 triệu m3 đất đá phải thi công đào để thông tuyến. Đếm ngược từ tháng 12/2026, trừ 7 tháng mưa của năm 2025 và 2026, tổng thời gian thi công còn lại chỉ khoảng 13 tháng. Như vậy, để dự án cơ bản hoàn thành trong năm 2026, yêu cầu chậm nhất đến tháng 7 năm nay, địa phương phải bàn giao 100% mặt bằng, đặc biệt ưu tiên 4 công trình cầu cấp I trên tuyến.

Tháng 9 mùa khô đến tháng 6 năm sau sẽ là thời điểm vàng để nhà thầu chạy đua bù sản lượng trong bối cảnh mùa khô năm nay đã bị bỏ lỡ", ông Trần Bá Luân phân tích.

Ông Mạc Văn Nghiệp, Giám đốc điều hành dự án (thuộc Ban QLDA 2 - chủ đầu tư) cho biết, tuyến Chợ Mới - Bắc Kạn được phê duyệt đầu tư xây dựng với chiều dài hơn 28km, tổng mức đầu tư hơn 5.700 tỷ đồng. Riêng chi phí xây dựng là hơn 4.500 tỷ đồng.

Theo kế hoạch, trong khoảng thời gian đầu (từ tháng 3 - 5/2025), giá trị thực hiện dự án mỗi tháng đạt từ 3 - 5%. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại, dự án vẫn chưa thể ghi nhận sản lượng cụ thể bởi vướng mắc mặt bằng.

Trên tổng chiều dài hơn 28km, tính đến ngày 22/5, toàn dự án mới nhận được khoảng 1,3km. Với tình trạng mặt bằng "xôi đỗ", hiện, nhà thầu mới tổ chức được 2 mũi thi công đường tại Km26 và Km28.

"Tiến độ GPMB chưa đáp ứng kỳ vọng xuất phát từ một số nguyên nhân chính như: Việc xác định nguồn gốc đất khó khăn, nhiều khu đất không có giấy tờ sổ sách cụ thể, công tác quản lý đất đai ở địa phương sở tại chưa đầy đủ gây khó cho việc kiểm đếm.

Công tác xử lý đối với các trường hợp xây dựng công trình vượt diện tích được cấp phép và các hộ kinh doanh có dấu hiệu "trục lợi" chính sách, trồng cây có giá trị đền bù cao (không phải cây bản địa hoặc thông dụng như cây Mộc hương) cũng chưa có cơ chế cụ thể", ông Nghiệp nói và cho biết, để tháo gỡ vướng mắc trên, chủ đầu tư đang nỗ lực cùng cơ quan chức năng địa phương vừa tuyên truyền vận động, vừa đề xuất cấp có thẩm quyền nghiên cứu các chính sách linh hoạt để sớm có được sự đồng thuận của người dân.

Gỡ vướng bằng cơ chế đặc thù

Đầu giờ sáng 23/5, ông Đinh Quang Tuyên, Phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Kạn nhận được phản ánh bộ phận chi trả bồi thường GPMB tại xã Thanh Thịnh, huyện Chợ Mới chưa mượn được hội trường để làm việc.

Không chần chừ, vị lãnh đạo lập tức nhấc điện thoại liên hệ, yêu cầu lãnh đạo xã khẩn trương bố trí vị trí phù hợp, không để công tác chi trả cho người dân bị chậm trễ. Chỉ 5 phút sau đó, sự việc được xử lý.

Sát sườn với dự án từ những ngày đầu, nhiều tháng qua, đẩy tiến độ hỗ trợ, bồi thường GPMB, giải quyết chính sách đối với các hộ dân nằm trong phạm vi ảnh hưởng bởi dự án đường bộ Chợ Mới - Bắc Kạn luôn là nhiệm vụ được lãnh đạo UBND tỉnh Bắc Kạn đặt lên hàng đầu.

Ông Tuyên cho biết, với sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính quyền địa phương, công tác bồi thường GPMB dự án đang được gấp rút, quyết liệt triển khai.

Song, thẳng thắn nhìn nhận, lãnh đạo UBND tỉnh Bắc Kạn cho rằng, sự do dự của nhiều hộ dân thuộc diện tái định cư vẫn đang là một trong những điểm nghẽn.

"Về phía cơ quan quản lý, kế hoạch của chúng tôi là xây dựng các khu tái định cư một cách bài bản để tập trung dân cư, đáp ứng sự đồng bộ hạ tầng trong dài hạn. Tuy vậy, kết quả khảo sát cho thấy, có đến 80 - 90% các hộ dân có nguyện vọng tự bố trí nơi tái định cư.

Đáp ứng tiến độ gấp gáp của dự án, địa phương đã đưa ra cả phương án hỗ trợ một khoản tiền, đối với những trường hợp này ở mức không quá 200 triệu đồng/hộ (bên cạnh chi phí bồi thường GPMB).

Khó ở chỗ, mức hỗ trợ này chưa nhận được sự đồng thuận cao từ phía người dân bởi theo họ, để có một chỗ ở mới ổn định, chi phí cần nhiều hơn thế.

Trên cơ sở đề xuất của cơ quan chuyên môn và nguyện vọng của người dân, chúng tôi đang nghiên cứu phương án tăng chi phí hỗ trợ cho các trường hợp tự tái định cư. Mức cụ thể sẽ được cấp có thẩm quyền của tỉnh xem xét, cho ý kiến trong tuần tới", ông Tuyên thông tin.

Cũng theo Phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Kạn, cơ quan chức năng địa phương đang nghiên cứu đề xuất chính sách đền bù đặc thù với một số trường hợp như: nhà có kiến trúc đặc thù; Nhà thuộc diện ảnh hưởng bởi cao độ tuyến (quá thấp hoặc quá cao so với đường); Một số mồ mả nguy cơ bị ảnh hưởng trong quá trình thi công mái taluy; Hỗ trợ người dân chi phí thuê nhà trong thời gian tìm nơi ở mới định cư…

Với các hộ phải xác định nguồn gốc đất, tỉnh sẽ nghiên cứu các chính sách linh hoạt, phù hợp với thời gian định cư, sinh sống của các hộ gia đình, có xác nhận của chính quyền sở tại.

Riêng các trường hợp có diện tích cây trồng giá trị cao trong phạm vi ảnh hưởng, chúng tôi đã chỉ đạo đơn vị chức năng xác định cụ thể nguồn gốc để có cơ chế xử lý phù hợp, kiên quyết không để tình trạng trục lợi chính sách xảy ra.

"Mục tiêu của tỉnh là ngay trong tháng 5 này sẽ bàn giao đủ mặt bằng để nhà thầu tổ chức thi công đồng loạt. Trong tháng 6 sẽ giải quyết dứt điểm các trường hợp phức tạp", ông Tuyên chia sẻ.

Ông Trần Mạnh Cường, Phó chủ tịch UBND huyện Chợ Mới (Bắc Kạn) cho biết, có tới 22km chiều dài tuyến đi qua địa phương. Đến nay, công tác chi trả bồi thường GPMB trên địa bàn đã được cơ quan chức năng thực hiện 3 đợt.

Bảo đảm tiến độ GPMB phục vụ thi công dự án với mục tiêu trước mắt là bàn giao các vị trí thi công cầu trên tuyến Chợ Mới - Bắc Kạn trước 15/6, theo ông Cường, trên cơ sở lắng nghe nguyện vọng của người dân, các đơn vị chức năng của huyện đã và đang đề xuất cấp có thẩm quyền nhiều chính sách như: nghiên cứu phạm vi đối với mồ mả được đền bù; Cơ chế xử lý phạm vi ngoài chỉ giới (diện tích còn ít không sử dụng được sau khi tuyến đường đi qua; các trường hợp nhà sát chân cầu, mố cầu (cách 2 - 3m).

"Trực tiếp thực hiện nhiệm vụ xây dựng 3 khu tái định cư, thời gian qua, huyện đã rà soát, lên danh sách các hộ tái định cư. Sau khi tỉnh chốt cơ chế đặc thù cụ thể đối với trường hợp tự tái định cư, chúng tôi sẽ chỉ đạo các đơn vị chuyên môn làm việc với các hộ đăng ký để có phương án xây dựng khu tái định cư với quy mô phù hợp", ông Cường nói.