Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cần đồng bộ với năng lực cấp cơ sở

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, sáng 7/11, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn và Luật Quy hoạch (sửa đổi).

Tham gia thảo luận, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết: Dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn lần này quy định rõ hệ thống các cấp quy hoạch, gồm: quy hoạch chung, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết.

Đối với cấp tỉnh, dự thảo đã tinh gọn, chỉ còn hai loại quy hoạch là quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết. Trong những trường hợp đặc biệt, khi khu vực đã ổn định, chỉ cần lập quy hoạch chi tiết.

Về phân cấp quản lý, Bộ trưởng nhấn mạnh cần làm rõ thẩm quyền giữa Trung ương, chính quyền cấp tỉnh và cấp xã, tránh giao việc vượt quá năng lực cho cấp cơ sở.

Ông cho biết, thực tế tại nhiều địa phương, công tác quy hoạch còn gặp khó khăn do thiếu cán bộ chuyên môn, chuyên ngành. Tuy nhiên, đó không phải lý do căn bản. Nhiều cán bộ cấp huyện trước đây đã được phân về cấp xã làm việc, cần nắm chắc vấn đề để làm tốt công tác tham mưu chuyên ngành.

"Không phải xã nào cũng trực tiếp làm quy hoạch, đo đạc đất đai hay lập dự án, mà phải thuê tư vấn tổ chức thực hiện. Xã đóng vai trò là người chủ trì, tham mưu và giám sát việc triển khai.

Ngay cả cấp tỉnh, cấp bộ cũng phải thuê tư vấn. Các phương án quy hoạch, dù ở cấp nào, cũng cần được thảo luận, lấy ý kiến thường vụ, HĐND và cơ quan có thẩm quyền trước khi phê duyệt", Bộ trưởng nói.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, bên cạnh một số địa phương vẫn hiểu chưa đúng, dẫn đến triển khai thiếu thực chất, nhiều địa phương đã thực hiện rất tốt. Ví dụ như Hà Nội, sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 66.1 (Quy định xử lý khó khăn, vướng mắc về lập mới, điều chỉnh và phê duyệt quy hoạch phân khu đối với khu vực hình thành đô thị khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp), địa phương đã tổ chức triển khai quyết liệt, gắn kết quy hoạch giữa các xã và khu vực liên xã.

Ông đề nghị các địa phương tiếp tục rà soát tiêu chí, đánh giá khả năng thực hiện để bảo đảm quy định mới phù hợp với thực tế, đặc biệt trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ 2026-2030.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết thêm, tại Điều 12 dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn đã quy định Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về quy hoạch. Do đó, ý kiến bổ sung thêm trách nhiệm giám sát của Hội đồng nhân dân là không cần thiết, tránh chồng chéo. Tại Điều 13 cũng đã quy định rõ thẩm quyền giám sát của Quốc hội, HĐND và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc với cơ chế đầy đủ.

Đối với quy hoạch về tài nguyên nước, dự thảo Luật hiện đã bao quát khá đầy đủ. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát, đặc biệt trong việc cụ thể hóa quy hoạch chi tiết theo từng ngành, từng địa phương.

Thực tế cho thấy, do biến đổi khí hậu, mưa lớn và bồi lắng, mực nước biển dâng cao trong khi hệ thống thoát nước sông kém dẫn đến nước lũ tràn qua một số đoạn đê yếu tại Thái Nguyên, Bắc Ninh.

Vì vậy, khi điều chỉnh quy hoạch từng tỉnh, Bộ trưởng cho rằng cần đặc biệt chú ý đến cao trình chống lũ, hành lang thoát lũ, bảo đảm an toàn và thích ứng với điều kiện thực tế từng vùng, từng địa phương.

Trước phản ánh tình trạng quy hoạch "treo" gây bức xúc và lãng phí, Bộ trưởng cho biết sẽ nghiêm túc tiếp thu, nghiên cứu giải pháp khắc phục trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật.

Ông cũng cho rằng, khi lập quy hoạch, cần mời các chuyên gia, nhà khoa học tham gia tư vấn, bảo đảm tính khoa học, khả thi, tầm nhìn dài hạn và đồng bộ giữa các cấp.

Công tác quy hoạch cũng phải liên thông từ cấp quốc gia đến cấp tỉnh, cấp xã, bảo đảm tính thống nhất và tạo không gian phát triển liên vùng.

Sẽ rà soát, điều chỉnh tiêu chí phân loại đô thị

Về phân loại đô thị, Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, hiện cả nước có hai đô thị đặc biệt (Hà Nội, TP.HCM) và 6 thành phố trực thuộc Trung ương.

Bộ Nội vụ đang phối hợp Bộ Xây dựng để báo cáo Chính phủ xin ý kiến Bộ chính trị để sửa đổi các quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn xác định đô thị đặc biệt, đô thị loại I và thành phố trực thuộc Trung ương.

Trong đó dự kiến tăng quy mô diện tích thành phố trực thuộc Trung ương lên 2.500 km²; quy mô dân số tối thiểu 2,5 triệu người; đồng thời bỏ quy định về tỷ lệ quận huyện, thị xã; bổ sung tiêu chí về vai trò, vị trí, quy mô nền kinh tế (cơ cấu kinh tế, tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân đầu người, hạ tầng đô thị).

Đối với đô thị loại I dự kiến khi sửa đổi sẽ xác định là đô thị cấp quốc gia và thành phố trực thuộc Trung ương gồm 15 tiêu chuẩn và ba nhóm tiêu chí, tập trung vào vị thế, quy mô thành phố, bao gồm các công trình có vai trò ảnh hưởng cấp quốc gia và quốc tế.

"Cách tiếp cận này nhằm bảo đảm đô thị loại I cấp tỉnh thực sự thể hiện vai trò đầu tàu, là trung tâm điều phối, đổi mới sáng tạo trong hệ thống đô thị quốc gia, đồng thời tạo nên nền tảng cho quá trình hội nhập phát triển kinh tế", Bộ trưởng nói.

Về tiêu chí, tiêu chuẩn đô thị đặc biệt, dự kiến sửa đổi theo hướng quy định rõ đô thị đặc biệt là TP Hà Nội và TP.HCM; không ấn định về tiêu chí, tiêu chuẩn mà giao cho các thành phố cụ thể hóa các tiêu chí, tiêu chuẩn nhưng không được thấp hơn so với đô thị loại I.

Bộ trưởng cho biết, trước khi sắp xếp đơn vị hành chính, cả nước có 6 loại đô thị. Tính đến hết ngày 31/6/2025, có hơn 900 đô thị, trong đó hơn 200 đô thị loại IV trở lên, tỷ lệ đô thị hóa đạt khoảng 44,9%.

Khi chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, dự kiến sẽ đề xuất điều chỉnh phân loại đô thị còn 4 cấp gồm: đô thị đặc biệt, loại I, loại II và loại III.

Từng loại đô thị được phân định theo ba tiêu chí, gồm: Vị trí vai trò và điều kiện phát triển kinh tế xã hội; mức độ đô thị hóa và trình độ phát triển hạ tầng, tổ chức không gian đô thị.

Xây dựng quy hoạch cần định hướng tầm nhìn dài hạn

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết: Việc sửa đổi Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn lần này nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Bộ trưởng nhấn mạnh: Quy hoạch là căn cứ quan trọng, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, kế thừa và liên thông trong phát triển kinh tế - xã hội. Nếu không có quy hoạch hoặc thực hiện không đúng quy hoạch, sẽ dẫn đến tình trạng phát triển tự phát, phá vỡ cảnh quan, môi trường và ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển bền vững.

Theo Bộ trưởng, dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi) đề xuất tầm nhìn quy hoạch 10 - 30 năm còn ngắn, vì thế đề nghị mở rộng tầm nhìn dài hạn hơn, từ 50 - 100 năm như nhiều quốc gia khác trên thế giới.

Bộ trưởng cho biết, do nguồn lực của đất nước và các địa phương nên định hướng quy hoạch của chúng ta thường thực hiện theo phân kỳ, giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050.

Ví dụ, nhiều cảng biển và sân bay theo quy hoạch đến năm 2030 chỉ đáp ứng cho quy mô tàu 50.000 tấn hoặc sân bay loại 4C; định hướng sau năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 mới phát triển cảng biển đáp ứng tàu 200.000 tấn và sân bay 4E, 4F.

Trong khi đó, hiện nay, các sân bay 4C không thể phục vụ loại máy bay lớn, ảnh hưởng đến thu hút tàu bay quốc tế và phát triển của ngành hàng không.

Ông lấy ví dụ tuyến từ Trung Quốc - Việt Nam, chúng ta hiện chỉ có ba tuyến bay sang Trung Quốc nhưng Trung Quốc có đến 18 tuyến bay sang Việt Nam và chỉ tập trung ở các sân bay lớn, các sân bay nhỏ không đáp ứng được.

Từ đó, Bộ trưởng cho rằng cần thay đổi tư duy trong xây dựng quy hoạch theo hướng dài hạn hơn để tránh phải thực hiện nhiều lần.