"Trong đủ thông, ngoài đủ thoáng"

Sáng 8/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường dự thảo nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù triển khai dự án lớn tại địa bàn Thủ đô và hai dự thảo nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM, thành phố Đà Nẵng.

Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) nhận định, cơ chế, chính sách đặc thù cho TP.HCM và TP Đà Nẵng là cần thiết nhằm tạo động lực phát triển, làm đầu tàu dẫn dắt kinh tế của vùng và cả nước.

TP.HCM mới, bao gồm Bà Rịa - Vũng Tàu cũ và Bình Dương cũ, đã trở thành siêu thành phố, có quy mô dân số, kinh tế và đóng góp cho ngân sách Nhà nước rất khác so với trước sáp nhập.

Tương tự với Đà Nẵng, sau khi sáp nhập tỉnh Quảng Nam, diện tích, dân số, quy mô kinh tế và các đặc điểm kinh tế - xã hội đều thay đổi.

Theo ông Mai, đã là cơ chế, chính sách đặc thù phải có tính vượt trội, do vậy cần rà soát xem các cơ chế đề xuất đã đủ mạnh, đủ rõ, đủ tạo động lực để thực sự bứt phá hay chưa.

Đại biểu đánh giá dự thảo nghị quyết đưa ra nhiều điều mở để hai thành phố chủ động, tự quyết trong thực hiện công việc nhưng ở cuối nhiều nội dung lại quy định "thực hiện theo quy định của pháp luật chuyên ngành", như pháp luật về đầu tư và các quy định pháp luật khác. Như vậy, vô hình trung lại bó hẹp phạm vi thực hiện, làm mất tính đặc thù.

Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị nghiên cứu, sửa đổi căn bản nội dung đang là điểm nghẽn trong cơ chế thực hiện. Đặc biệt, Quốc hội đã có nghị quyết đặt mục tiêu xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại hai địa phương này, nên phải "trong đủ thông, ngoài đủ thoáng" mới triển khai hiệu quả.

Song, việc mở rộng cơ chế cũng cần giám sát để bảo đảm kiểm soát và điều chỉnh kịp thời.

Ngoài ra, theo đại biểu, dự thảo nghị quyết đang liệt kê tên các dự án, công trình rất cụ thể được thực hiện theo chính sách đặc thù. Vì vậy, cơ quan soạn thảo cần xem xét sửa đổi, bổ sung để bảo đảm những công trình, dự án trong tương lai, nếu cần cơ chế đặc thù, có thể triển khai ngay mà không phải xin bổ sung. Nếu có liệt kê, phải nhấn mạnh đây là những công trình, dự án ưu tiên thực hiện trước.

Kiểm soát chặt quỹ đất TOD

Góp ý về cơ chế phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) tại TP.HCM và Đà Nẵng, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) hoàn toàn ủng hộ và cho rằng đây không chỉ là mô hình đô thị, mà còn là cơ chế tài chính chiến lược.

Ông lấy ví dụ TP.HCM đang cần nguồn lực ổn định để triển khai 8 tuyến metro với nhu cầu vốn từ 25 đến 30 tỷ USD. Nếu không thiết kế riêng một cơ chế giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất TOD, thành phố sẽ khó tạo được dòng vốn tuần hoàn cho hạ tầng giao thông công cộng.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị làm rõ phạm vi khu vực TOD, ngăn nguy cơ tranh chấp ranh giới, khó kiểm toán và triển khai đồng bộ.

Đồng thời, thành phố phải khoanh vùng nguồn thu TOD. Nguồn thu từ TOD cần được đưa vào một quỹ độc lập, chỉ chi cho metro, đường sắt đô thị và hạ tầng kết nối, bảo đảm dòng tiền không bị phân tán và tạo nền tảng tài chính bền vững lâu dài.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị phải kiểm soát chặt chẽ hơn cơ chế thanh toán BT. Việc thanh toán BT bằng đất cần thực hiện theo các nguyên tắc định giá đất tiệm cận giá thị trường, kiểm toán độc lập bắt buộc, công khai danh mục quỹ đất thanh toán, mọi giao dịch với khu vực tư nhân cần tuyệt đối minh bạch.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) hoàn toàn thống nhất tiếp tục hoàn thiện cơ chế TOD, đặc biệt là cho phép TP.HCM sử dụng ngân sách để tổ chức bồi thường, tái định cư và tạo quỹ đất cho TOD.

Tuy nhiên, nhằm tránh xung đột lợi ích và bảo đảm sự đồng thuận xã hội - yếu tố quyết định thành công của TOD, đại biểu đề nghị bổ sung tiêu chí đánh giá tác động xã hội bắt buộc đối với từng khu vực TOD, bao gồm tác động lên hạ tầng xã hội, mật độ dân cư, khả năng tiếp cận dịch vụ công và không gian sống của cư dân hiện hữu.

"Đây là điều kiện cần để hạn chế rủi ro khiếu kiện và nâng cao tính khả thi của dự án", đại biểu đoàn TP.HCM nói.

Về tỷ lệ phân chia nguồn thu từ quỹ đất TOD, đại biểu ủng hộ rất cao chủ trương cho phép thành phố được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất TOD khi tự bố trí toàn bộ kinh phí giải phóng mặt bằng, bởi đây là cơ chế then chốt tạo nguồn lực cho đường sắt đô thị.

Tuy nhiên, để bảo đảm công khai, minh bạch trong định giá tài sản công, ông kiến nghị bổ sung cơ chế thẩm định giá đất TOD bởi tổ chức độc lập, kèm theo việc công bố giá khởi điểm đấu giá và kết quả định giá.

"TOD là quỹ đất có giá trị thương mại lớn nên nếu không kiểm soát chặt chẽ rất dễ phát sinh thất thoát và ảnh hưởng uy tín trước nhân dân", đại biểu Hùng nhấn mạnh.

Tương tự cơ chế phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) trong dự thảo nghị quyết dành cho Đà Nẵng, đại biểu cho rằng, cần bổ sung yêu cầu bảo đảm đầy đủ hạ tầng kỹ thuật - xã hội và kiểm soát mật độ dân cư, tránh phát triển tự phát.