Mỗi huấn lệnh, chỉ thị đều liên quan đến an toàn của hàng trăm hành khách

Những ngày cuối tháng 9, PV Báo Xây dựng có dịp tới Trung tâm kiểm soát đường dài Hà Nội (ACC HAN) trực thuộc Công ty Quản lý bay miền Bắc - nơi các kiểm soát viên không lưu điều hành hàng nghìn chuyến bay mỗi ngày.

Trong không gian rộng khoảng 600m2, kiểm soát viên không lưu trong kíp trực vừa ra huấn lệnh, trao đổi với phi công qua micro bằng tiếng Anh, mắt nhìn màn hình, tay thoăn thoắt ghi lại các thông số cơ bản của chuyến bay vào băng phi diễn.

Anh Nguyễn Huy Lưu, Kíp trưởng cho biết, mỗi kíp trực tại đây sẽ có 18 kiểm soát viên không lưu và nghề này được ví như "đôi mắt của bầu trời", một huấn lệnh, chỉ thị cấp cho tổ lái liên quan đến an toàn của hàng trăm hành khách trên mỗi chuyến bay.

Vì độ an toàn phải đảm bảo chính xác tuyệt đối nên việc bố trí ca, kíp, thời gian làm việc, nghỉ ngơi phải theo một tiêu chuẩn rất khắt khe để đảm bảo sức khoẻ, tinh thần tốt cho kiểm soát viên không lưu.

"Thời gian trực liên tục tối đa của kiểm soát viên không lưu chỉ 2 giờ. Trong điều kiện mật độ bay thấp và tình huống đơn giản có thể kéo dài phiên trực, nhưng cũng không quá 4 giờ liên tiếp. Ngoài ra, đối với ca ngày, kiểm soát viên không lưu được nghỉ ngơi tối thiểu 30 phút trước khi vào phiên trực và 45 phút đối với ca đêm", anh Lưu cho hay.

Theo anh Lưu, do tính chất đặc thù nên người làm nghề kiểm soát không lưu đòi hỏi phải có am hiểu sâu sắc về nghề nghiệp như: Tốt nghiệp Học viện Hàng không Việt Nam ngành quản lý hoạt động bay.

Ngoài ra, các kiểm soát viên không lưu đều phải thi lấy giấy phép chứng chỉ do Cục Hàng không Việt Nam cấp; có trình độ tiếng Anh đáp ứng yêu cầu theo quy định của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO).

"Sau khi thi năng định, được cấp phép, thông thường kiểm soát viên không lưu sẽ có huấn luyện viên kèm một thời gian và tối thiểu phải mất 3-5 năm mới có thể làm được tại tất cả các vị trí", anh Lưu nói.

Ông Nguyễn Việt Phương, Trưởng Trung tâm kiểm soát đường dài Hà Nội thông tin, hiện trung tâm đang chịu trách nhiệm cung cấp dịch vụ kiểm soát không lưu cho toàn bộ các lưu lượng bay của hàng không dân dụng, vận tải quân sự và một số dịch vụ tư vấn không lưu, báo động thuộc Vùng thông báo bay Hà Nội (FIR Hà Nội).

Theo đó, ACC HAN sẽ thực hiện trực 3 ca, 5 kíp trong chu trình khép kín 24 giờ. Tùy theo tính chất của hoạt động bay theo mùa, trung bình trung tâm sẽ điều hành từ 1.600-2.000 chuyến bay/ngày. Đáng chú ý, riêng trong năm 2024, ACC HAN đã điều hành an toàn tuyệt đối cho hơn 514 nghìn lần chuyến.

"Để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các chuyến bay, ngoài các yếu tố về kỹ thuật, quy trình, quy định thì yếu tố con người rất quan trọng. Mỗi kiểm soát viên không lưu phải không ngừng nỗ lực, học hỏi, trau dồi kinh nghiệm, bố trí thời gian nghỉ ngơi phù hợp và nêu cao tinh thần trách nhiệm nghề nghiệp", ông Phương chia sẻ.

Xây dựng những quy định nội bộ chi tiết, phù hợp với tính chất "căng dây thần kinh"

Trao đổi với PV Báo Xây dựng, ông Hồ Sỹ Tùng, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam nhận định, việc quản lý thời giờ làm việc, nghỉ ngơi cho kiểm soát viên không lưu luôn được đặt ra với những tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn nhiều so với các ngành nghề khác.

Bên cạnh những quy định chung của Bộ luật lao động, theo Thông tư 42/2011/TT-BGTVT ngày 1/6/2011 của Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng), người lao động làm công việc đặc thù trong ngành Hàng không dân dụng được bố trí thời giờ làm việc và nghỉ ngơi theo những nguyên tắc đặc biệt.

Cụ thể, tổng số giờ làm việc và làm thêm không vượt quá 12 giờ/ngày, 232 giờ/tháng và tổng số giờ làm thêm không quá 300 giờ/năm.

Số giờ nghỉ ngơi tối thiểu là 12 giờ trong 24 giờ liên tục để phục hồi sức khỏe và duy trì khả năng tập trung.

"Đây là những quy định nền tảng, thể hiện sự quan tâm đến yếu tố an toàn trong lĩnh vực mà không cho phép bất kỳ sai sót nào", lãnh đạo VATM khẳng định.

Đáng chú ý, VATM không chỉ dừng lại ở việc áp dụng khung pháp lý từ Thông tư 42/2011/TT-BGTVT mà còn xây dựng thêm những quy định nội bộ chi tiết hơn, phù hợp với tính chất "căng dây thần kinh" của nghề kiểm soát không lưu.

Ngoài việc quy định thời gian trực, nghỉ ngơi trước phiên trực, VATM còn yêu cầu phải đảm bảo bố trí đủ quân số trực tại các vị trí điều hành bay theo quy định cụ thể đối với từng cơ sở.

VATM cũng quy định về việc trực dự phòng tại chỗ và trực dự phòng từ xa để đảm bảo việc thay thế, bổ sung kiểm soát viên không lưu kịp thời khi cần thiết.

Bên cạnh đó, mỗi ca trực kết thúc đều có phiên họp bình giảng, nơi các kiểm soát viên không lưu chia sẻ tình huống phức tạp, bài học kinh nghiệm và rà soát việc tuân thủ quy định. Đây không chỉ là thủ tục nghiệp vụ mà còn là một hình thức giải tỏa tâm lý sau giờ làm việc căng thẳng.

"Trong ngành Hàng không dân dụng, an toàn không chỉ đến từ công nghệ hiện đại hay quy trình chuẩn mực, mà trước hết phải đến từ con người. Với việc áp dụng nghiêm ngặt Thông tư 42/2011/TT-BGTVT và bổ sung các quy định riêng, VATM đã và đang xây dựng một ‘lá chắn kép’ vừa tuân thủ pháp luật, vừa nâng cao chuẩn mực nội bộ. Tất cả nhằm mục tiêu duy nhất - giữ bầu trời Việt Nam an toàn tuyệt đối", ông Tùng nhấn mạnh.