Định hướng dòng tiền của người dân vào thị trường vốn

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP.HCM) dẫn kinh nghiệm nhiều nước phát triển có xu hướng thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân theo hướng nhấn mạnh vai trò định hướng hành vi kinh tế.

Chẳng hạn, một số nước cho phép giảm trừ tiền lương sử dụng để đầu tư vào các công trình hạ tầng chiến lược.

Thực tế cho thấy mô hình này đã phát huy hiệu quả: khuyến khích tiết kiệm dài hạn, tăng dòng vốn cho thị trường vốn, thúc đẩy người dân tích lũy và đầu tư có kỷ luật.

Theo đại biểu, trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với mục tiêu tăng trưởng hai con số, đồng thời, đẩy mạnh đầu tư các dự án hạ tầng chiến lược với nhu cầu vốn rất lớn, đặt ra yêu cầu phải căn chỉnh mô hình chính sách thuế thu nhập cá nhân theo hướng kết hợp giữa tính trung lập chính sách thuế và khuyến khích đầu tư, đổi mới sáng tạo.

Do đó, ông Hiển cho rằng cần nghiên cứu bổ sung ưu đãi có mục tiêu, có điều kiện đối với phần tiền lương, tiền công mà người nộp thuế sử dụng để đầu tư vào những lĩnh vực chính đáng, được Nhà nước xác định là động lực chiến lược, qua đó định hướng dòng tiền của người dân vào thị trường vốn thay vì tài sản thụ động.

Đại biểu đoàn TP.HCM kiến nghị bổ sung nhóm khoản chi được giảm trừ vào thu nhập chịu thuế, gồm: Phần tiền lương, tiền công dùng để mua và nắm giữ dài hạn các sản phẩm tài chính do Nhà nước cho phép và giám sát, như: Quỹ đầu tư phát triển hạ tầng, quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đổi mới sáng tạo…

Để tránh trục lợi chính sách, đại biểu cho rằng cần quy định chặt chẽ về điều kiện hưởng ưu đãi; giới hạn mức giảm trừ tối đa theo tỷ lệ phần trăm thu nhập chịu thuế và mức trần tuyệt đối theo năm.

Ngoài ra, cần quy định thời gian nắm giữ tối thiểu khoảng 3 - 5 năm đối với khoản góp vốn hoặc chứng chỉ quỹ. Riêng quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện, thời hạn nắm giữ là đến tuổi nghỉ hưu. Nếu rút trước thì truy thu thuế và phạt chậm nộp.

Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, cơ sở dữ liệu thuế để kê khai, đối chiếu tự động giữa cơ quan thuế và các tổ chức quản lý quỹ/doanh nghiệp để hạn chế gian lận.

Trong trường hợp cần thiết, luật có thể quy định nguyên tắc chung và giao Chính phủ quy định chi tiết danh mục quỹ, doanh nghiệp và quy mô trần ưu đãi để thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện.

Còn đại biểu Lê Thị Song An (đoàn Tây Ninh) đề nghị bổ sung lãi trái phiếu chính quyền địa phương vào thu nhập được miễn thuế.

Đại biểu phân tích, cũng như trái phiếu Chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương đều là công cụ huy động vốn của Nhà nước để phục vụ chi đầu tư phát triển nhằm bảo đảm tính thống nhất trong chính sách thuế, góp phần thu hút thêm nhà đầu tư, tạo nguồn lực cho địa phương phát triển hạ tầng và triển khai các chương trình an sinh xã hội.

Điều này đặc biệt cần thiết trong bối cảnh hiện nay, khi phân cấp, phân quyền mạnh mẽ đặt ra yêu cầu lớn về vốn đầu tư công để xây dựng và hoàn thiện hệ thống hạ tầng.

Bên cạnh đó, việc miễn thuế thu nhập đối với lãi trái phiếu chính quyền địa phương nhìn chung không tác động lớn đến nguồn thu ngân sách nhà nước, bởi loại trái phiếu này được phát hành theo quy trình chặt chẽ, có kiểm soát và không ảnh hưởng đáng kể đến ngân sách trung ương.

Đồng thời, chính sách này cũng góp phần cân bằng phát triển giữa các vùng miền, nhất là các địa phương còn khó khăn.

Về các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo và các khoản giảm trừ khác, đại biểu đề nghị bổ sung vào danh mục giảm trừ thuế các khoản chi cho công trình thiện nguyện, xây dựng công trình công cộng, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh.

"Các hoạt động này cần được khuyến khích bằng chính sách thuế để gia tăng động lực cho các cá nhân đóng góp", đại biểu phân tích.

Về loại thu nhập được giảm trừ, dự thảo chỉ áp dụng cho thu nhập từ tiền lương, tiền công. Song theo đại biểu, để toàn diện và lan tỏa giá trị nhân văn, cần mở rộng phạm vi giảm trừ sang các loại thu nhập hợp pháp khác như thu nhập từ kinh doanh, đầu tư vốn hoặc trúng thưởng, bởi hành vi đóng góp từ thiện, nhân đạo là hoạt động nhân văn, không phụ thuộc nguồn thu nhập.

Về thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon là thu nhập được miễn thuế, đại biểu Song An cho rằng việc chỉ miễn thuế cho lần chuyển nhượng đầu tiên như dự thảo luật chưa tạo động lực đủ mạnh cho một thị trường còn rất mới và đang thử nghiệm.

"Nếu vẫn điều tiết thuế đối với thu nhập này thì cần mở rộng thời gian miễn thuế cho các lần chuyển nhượng tiếp theo, nhằm khuyến khích cá nhân, tổ chức tham gia thị trường carbon", đại biểu An nói.

Xem xét giảm trừ gia cảnh theo khu vực, vùng miền

Đại biểu Trần Kim Yến (đoàn TP.HCM) đề xuất cần xem xét điều chỉnh giảm trừ gia cảnh theo khu vực hoặc theo vùng.

Thực tế chi phí sinh hoạt giữa đô thị với nông thôn, vùng sâu vùng xa có sự khác biệt rất rõ rệt. Tuy việc đặt vấn đề này sẽ làm cho triển khai và quản lý thuế phức tạp, khó khăn hơn nhưng mục tiêu của việc sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này là giải quyết những bất cập và hướng tới một hệ thống thuế công bằng, nhân văn và phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội.

Do vậy, nếu vì khó khăn mà không xem xét, nghiên cứu vấn đề này thì cũng không phù hợp với mục tiêu đã đặt ra.

Mặt khác, để khuyến sinh, ứng phó với tình trạng già hóa dân số đang diễn ra rất nhanh, đại biểu đề xuất cần xem xét miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân đối với các cặp vợ chồng đã sinh đủ từ hai con trở lên với tỷ lệ phù hợp, sau khi đã trừ chi phí của người nộp thuế và người phụ thuộc.

Giải trình làm rõ ý kiến các đại biểu, về đề xuất giảm trừ gia cảnh theo vùng miền, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế và người phụ thuộc hiện nay được xác định theo mặt bằng chung của xã hội, không phân biệt người có thu nhập cao hay thấp, cũng như không phân biệt nhu cầu tiêu dùng khác nhau giữa các địa bàn.

Nếu đặt vấn đề quy định mức giảm trừ ở nông thôn thấp hơn ở đô thị thì vô hình chung chúng ta đang đánh thuế vào người có thu nhập thấp, trong khi điều kiện sống và làm việc của họ vốn đã rất khó khăn.

Thêm vào đó, việc xác định một người nộp thuế thuộc khu vực nào là vấn đề rất phức tạp, do sự dịch chuyển thường xuyên của một bộ phận lớn lao động trong nền kinh tế.

Việc xác định các mức giảm trừ theo vùng cũng gặp nhiều hạn chế: cá nhân có thể sinh sống ở một nơi, làm việc ở nơi khác, người phụ thuộc ở địa bàn khác, thu nhập lại phát sinh ở nhiều nơi… Do đó, việc thực hiện trên thực tế rất khó và không bảo đảm được tính công bằng, minh bạch.

Liên quan đến ý kiến chính sách miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân với lãi trái phiếu chính quyền địa phương, hay chuyển nhượng carbon, Bộ trưởng khẳng định ghi nhận để tiếp tục nghiên cứu và tiếp thu.