Cần quy định chi tiết việc giám sát quản lý chất lượng đào tạo

Sáng 13/8, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi).

Trình bày tờ trình dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết dự thảo luật gồm 9 chương, 45 điều, giảm 27 điều so với Luật Giáo dục đại học hiện hành.

So với Luật hiện hành, dự thảo Luật có những điểm đột phá như định vị vai trò tiên phong của giáo dục đại học, kiến tạo chính sách cho các cơ sở giáo dục Đại học đột phá, đi đầu trong đổi mới sáng tạo; đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển đất nước, nhân loại.

Đặc biệt, dự thảo luật khẳng định quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính chủ động gắn với trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học…

Đáng chú ý, dự thảo luật bổ sung quy định về chuẩn cơ sở giáo dục Đại học, chính sách đào tạo và chính sách ứng dụng công nghệ tiên tiến, giáo dục đại học số nhằm thích ứng với xu thế chuyển đổi số và đổi mới giáo dục.

Theo ông Sơn, việc quy định các chuẩn này là cơ sở để chuyển từ phương thức quản lý tiền kiểm sang hậu kiểm, tăng cường tính tự chủ cho cơ sở giáo dục Đại học đi đôi với trách nhiệm giải trình.

Quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đào tạo trong tuyển dụng và quản lý giảng viên được làm rõ trong dự thảo luật nhằm đáp ứng yêu cầu đặc thù, tháo gỡ vướng mắc trong tuyển dụng giảng viên là người nước ngoài.

Về bảo đảm chất lượng đào tạo, dự thảo luật quy định rõ yêu cầu kiểm định chất lượng đối với cơ sở giáo dục đào tạo và chương trình đào tạo, đặc biệt với một số nhóm ngành đặc thù đồng thời sửa đổi quy định về kiểm định chất lượng theo hướng không bắt buộc, nhưng gắn với mức độ tự chủ, khắc phục tình trạng kiểm định hình thức, đề cao quá mức kết quả kiểm định mà không phản ánh đúng chất lượng thực tế.

Thẩm tra sơ bộ nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Uỷ ban nhất trí với sự cần thiết sửa đổi luật.

Thường trực Ủy ban cơ bản tán thành quy định về quyền và trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học.

Theo Uỷ ban này, việc trao quyền tự chủ, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính là động lực giúp cơ sở giáo dục đại học tiếp tục đổi mới sáng tạo, chủ động trong xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển phù hợp với sứ mạng và thế mạnh riêng.

Tuy nhiên, việc trao quyền tự chủ rộng rãi mà không kèm theo các điều kiện ràng buộc rõ ràng, không có cơ chế giám sát, chế tài xử lý, chỉ nhấn mạnh đến trách nhiệm có thể dẫn đến việc lạm dụng quyền tự chủ.

Do vậy, Thường trực Uỷ ban cho rằng cần có quy định chi tiết hơn việc giám sát quản lý chất lượng đào tạo, công khai, minh bạch thông tin; quy định nguyên tắc tôn trọng quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học (như quy định tại Điều 32 của Luật Giáo dục đại học hiện hành).

"Có cơ sở một năm chỉ đào tạo vài chục người"

Thảo luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định ủng hộ về tự chủ đại học, cho rằng không thể lấy tự chủ tài chính làm cơ sở của tự chủ đại học.

Theo ông, nên coi tự chủ đại học là quyền pháp định của các cơ sở giáo dục đại học vì đã là cơ sở giáo dục đại học được nhà nước thành lập hoặc cho phép thành lập, đủ điều kiện hoạt động, đương nhiên có quyền tự chủ, dù dùng tiền của mình hay dùng tiền ngân sách nhà nước.

Đó là quyền tự chủ quản lý về nhân sự, chuyên môn, học thuật, quản lý chiến lược phát triển đào tạo, quản lý học sinh, sinh viên, nghiên cứu khoa học, liên doanh, liên kết, vấn đề nhận tài trợ của các tổ chức quốc tế trong nước và các nguồn hợp pháp…

Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng nên quy định theo hướng: Nếu dùng ngân sách Nhà nước 100% thì có tự chủ ở khuôn phép nhất định. Nếu tự chủ tài chính thì có quyền tự chủ cao hơn.

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đánh giá rất cao về quy định đổi mới công tác kiểm định, nâng cao chất lượng kiểm định, nhưng không bắt buộc đối với tất cả mọi ngành, mọi nghề.

Ông Định cho rằng tuy không bắt buộc kiểm định với mọi ngành, mọi nghề nhưng không có nghĩa là không làm, dứt khoát có những trường hợp phải kiểm định để tránh thực tế những trường hợp tuyển sinh gấp hai, ba lần cho phép; điều kiện không đủ vẫn tuyển sinh; thu học phí linh tinh.

Ông đồng tình với dự thảo luật về việc quy định ba trường hợp phải kiểm định rất chặt và rất kỹ từ khi mở ngành đến trong quá trình đào tạo.

Trước hết là ngành sư phạm bởi đây là ngành đặc biệt quan trọng, đào tạo ra người thầy để dạy ra các thế hệ học trò, thế hệ thầy khác do đó cũng cần được đặc biệt quan tâm, dành nguồn lực đồng thời cũng phải được kiểm định, tuyển sinh chặt chẽ.

Thứ hai là ngành luật. Dẫn thực tế cách đây 2-3 năm, ước tính có tới 103 cơ sở đào tạo cử nhân luật trong đó có những cơ sở một năm chỉ đào tạo vài chục người, không có giáo trình, giáo viên cơ hữu, ông cho rằng như vậy có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng, cần phải được kiểm định chặt chẽ.

Thứ ba là ngành chăm sóc sức khỏe, nói chung là y dược và y dược học cổ truyền.

Ông nêu số liệu ước tính hiện nay có khoảng 40-50 trường (bao gồm cả dân lập, tư thục) đào tạo về chăm sóc sức khỏe và đặt vấn đề khi có nhiều cơ sở như vậy, liệu có đủ thầy, có bệnh viện, có phòng thí nghiệm, có điềukiện để đào tạo bài bản không?

Do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng cần phải bắt buộc kiểm định với ba lĩnh vực trên.

Nếu cơ sở đào tạo đại học không đạt kiểm định, không khắc phục khuyết điểm thì có thể đình chỉ hoạt động, thậm chí rút giấy phép.

Cùng góp ý vào dự thảo luật, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh mong muốn dự án luật lần này có những bước đột phá, nhấn mạnh hơn vai trò của giáo dục đại học ngoài công lập bao gồm cả trường tư thục, cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài và các chương trình liên kết quốc tế.

Tuy dự thảo luật đã đề cập nhiều nội dung, nhưng ông cho rằng cần tiếp tục quan tâm, đầu tư hơn nữa cho lĩnh vực này.

Ông dẫn thực tế thời gian qua, chính sách xã hội hóa giáo dục đại học chưa hiệu quả như kỳ vọng, nhiều trường tư thục chạy theo thương mại hóa, tối đa hóa lợi nhuận, mà quên rằng giáo dục không giống các loại hàng hóa, dịch vụ thông thường, không thể đơn thuần coi người học như một khách hàng.

"Chính tình trạng này đã làm giảm niềm tin của người học và phụ huynh vào chất lượng giáo dục", ông Mạnh nói và đề nghị bổ sung vào dự thảo luật quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước và chính sách phát triển giáo dục đại học cũng như cần làm rõ vai trò của Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc "cầm trịch" chất lượng, đặc biệt ở khu vực tư thục và cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài.

Đồng thời, theo ông, không chỉ kiểm định cơ sở đào tạo mà phải còn tập trung vào kiểm định các chương trình đào tạo cấp bằng, từ đó minh bạch thông tin để người học lựa chọn.

Việc giám định cơ sở mới là bước khởi đầu. Một trường có cơ sở vật chất tốt, đội ngũ giảng viên đông đảo, nhưng nếu "sản phẩm", tức chương trình đào tạo, không đảm bảo, thì chất lượng chưa thể tốt, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính phân tích.